Dat moet jij nodig zeggen!

'Verdonk liegt dat ze barst', aldus haar voormalig rechterhand Ed Sinke. 'Dat moet hij nodig zeggen, aldus Verdonk, ‘hij is degene die niet te vertrouwen is en zichzelf heeft verrijkt’. Wie van de twee is hier nu onbetrouwbaar en waar ging de discussie eigenlijk over? Welkom in de wereld van de jij-bak, een variant van de persoonlijke aanval.

Jij ook, Brutus?

De jij-bak is een van de drogredenen waarbij iemand niet de argumenten maar de spreker zelf aanvalt. De naam 'jij-bak' ('tu qouque') komt van een van de bekendste persoonlijke aanvallen: die van de moord op Caesar. De keizer zou toen tot Brutus de woorden 'tu quoque, mi fili' ('jij ook, mijn zoon?)' hebben gesproken.

Wat je zegt, ben je zelf!

Bij een jij-bak wijst iemand op inconsistenties  tussen de woorden en daden van een ander. Hiermee wordt de betrouwbaarheid van de persoon in twijfel getrokken. Bovendien leidt de spreker de aandacht af van de eigenlijke discussie. Een jij-bak herkent u vaak aan formuleringen als:

• Dat moet jij nodig zeggen!,
• Als er iemand is die dat niet kan zeggen, bent u het wel
• Wat je zegt, ben je zelf!

Nee, nu zegt u iets heel anders!

Waarom is de jij-bak overtuigend? Omdat we veel waarde hechten aan consistent gedrag. We vinden het niet fijn als iemand afwijkt van een eerder standpunt. Iemand die zelf regelmatig veel drinkt, kan in de jij-bakwereld nooit het standpunt Alcohol is slecht voor je geloofwaardig verdedigen.

U draait!

Vooral in de politiek komt de jij-bak veel voor. Iemand die blij is dat hij zelf nooit in dienst is geweest, kan onmogelijk een goede minister van Defensie zijn. Een partij die altijd heeft gepleit voor een onderzoek naar de oorlog in Irak, maakt zich volstrekt ongeloofwaardig wanneer dit standpunt wordt ingetrokken. Dat mensen soms van mening kunnen veranderen, wordt hierbij vaak vergeten. Vroeger een andere mening dan nu? U draait, meneer Bos!

Weg met kinderlijk gedrag!

Hoe gaat u nu om met deze - toch wel kinderlijke - drogreden? U moet zo snel mogelijk terug naar de inhoud van de discussie: het gaat immers niet om u als persoon. Probeer daarom de inhoud centraal te stellen. Of reageer met: 'u speelt nu wel erg op de man'.

En als dat niet lukt, verwijs dan naar grote denkers die ook tot inkeer kwamen. Presidenten die op basis van nieuwe feiten hun beleid succesvol aanpasten, directieleden die pas een succesvolle stap terug hebben gezet: het kan allemaal. En ga vooral niet zelf jij-bakken!